Overzicht
Democratische Republiek Congo
Fiche RDCongo
De RDC -République Démocratique du Congo-, meestal gewoon “Congo” is niet te verwarren met buurland Congo-Brazzaville of officieel de” République du Congo” dat 8 x kleiner is. Congo is ontzettend groot en complex: 2.345.000 km², bijna 80 x België – de vroegere provincie Katanga is bv. al te vergelijken met Spanje. Het is altijd moeilijk geweest om zo’n gebied met geografische, etnische en economische verscheidenheid samen te houden en te controleren (denk bv. aan de tijdelijke afsplitsing van het economisch waardevolle Katanga net na de onafhankelijkheid in 1960). Het grenst aan probleemlanden zoals bv. Zuid-Soedan, Oeganda, Burundi en Rwanda, naast Congo-Brazzaville, de Centraal Afrikaanse Republiek en Angola. Congo bezit een enorm equatoriaal oerwoud, waarvan het belang voor het klimaat de laatste jaren duidelijker wordt en dat ook onder druk staat. Vooral Oost-Congo met zijn wildparken, meren en vulkanen en beter klimaat is in principe een grote toeristische troef. Economisch bezit het grote bodemrijkdommen die het land van de nodige internationale aandacht verzekeren.
Congo heeft niet veel geluk gehad met zijn politieke bestuurders, denk aan Mobutu en vader en zoon Kabila. Kenmerkend zijn de zelfverrijking, het nepotisme, de ondemocratische machtspolitiek. Ook de laatste 20 jaar zijn er wisselende problemen met de vele soms kleine rebellengroepen (geschat op een 50 à 60-tal) die vooral in het Oosten maar ook op andere plaatsen actief zijn. Dit gaat gepaard met onveiligheid voor de burgers (liquidaties, moorden), systematische verkrachtingen gebruikt als oorlogswapen, de inzet van kindsoldaten, kortom gruwelijke schendingen van de mensenrechten. Wat de misdaden betreft heerst een grote straffeloosheid. En de onveiligheid leidt tot honderduizenden interne en externe vluchtelingen/verplaatsingen.
De regering slaagde er tot nu toe niet in om de veiligheid te herstellen, des te meer omdat het nationale leger (FARDC) regelmatig ook een deel van het probleem is. Ook de VN die met de operatie MONUSCA reeds lang actief is, biedt geen oplossing: ze hebben trouwens een slechte naam bij de bevolking omdat ze zich bij een conflict dikwijls op hun basis terugtrekken en nadien de lijken gaan tellen. Soms proberen ze wel op te treden en samen te werken met de FARDC. Ook zijn ze in zekere mate een steunpilaar van de enige onafhankelijke radio “Radio Okapi”, die niet direct de lieveling is van de machthebbers en kantoren heeft in geheel Congo.
Het laatste jaar is in een deel van het Oosten ook nog een ebolacrisis uitgebroken en zijn ook mazelen een probleem. Congo zit internationaal in de staart van de HDI, de human development index en scoort slecht in de corruptie-index.
De problemen van Congo zijn velerlei, o.m
- gebrekkige gezondheidszorg;
- zwakke organisatie van het onderwijs waarbij vooral in het basisonderwijs de leraars – de vele NP’s (de Non Payés) noodgedwongen in hun eigen levensonderhoud moeten voorzien, met schoolgeld of bewerken van de eigen grond;
- gebrekkige wegeninfrastructuur;
- falend, weinig onafhankelijk rechtssysteem.
De grote bodemrijkdommen worden slecht beheerd (uitverkocht volgens sommigen) en de opbrengst komt te weinig Congo en zijn burgers ten goede. Er is een probleem met kinderarbeid in levensgevaarlijke illegale mijnen en de verhandeling van wat bovengehaald wordt. Bepaalde rebellenbewegingen halen daaruit financiering.
Op gebied van mensenrechten is de rol van de veiligheidsdienst negatief. Het gaat hier over de ANR ‘Agence national de renseignements’, door “kwaadsprekers” de Congolese Gestapo genoemd en die tot voor kort (?) gecontroleerd werd door Kabila. Zo worden regelmatig mensenrechtenactivisten, kritische journalisten, betogers die lid zijn van burgerbewegingen opgepakt en incommunicado vastgehouden en soms ook veroordeeld, een zeldzame keer ook vermoord.
Recente politieke evolutie: van Kabila (2001-2006-2019) naar Tshisekedi (januari 2019)
President Joseph Kabila volgde eerst zomaar zijn vermoorde vader (Laurent Désiré Kabila) op en werd uiteindelijk verkozen in de eerste presidentiële verkiezingen in 2006. Na twee termijnen van 5 jaar kon hij grondwettelijk niet meer deelnemen aan de verkiezingen van 2016. Die werden echter meermaals uitgesteld terwijl het mandaat van Kabila doorliep, wat soms tot gewelddadig onderdrukte onlusten aanleiding gaf. Uiteindelijk vonden ze plaats in december 2018. Ondertussen was een veilige en goed gespijsde aftocht van Kabila voorbereid.
Volgens de 40.000 waarnemers van de Kerk in de kiesbureaus was de overwinning van kandidaat Martin Fayulu onmiddellijk duidelijk (ong. 60%). De kandidaat van Kabila zelf haalde een zeer pover resultaat waar niets mee aan te vangen viel. Er werd echter (voordien al?) een akkoord gemaakt met de kandidaat van de UDPS Félix Tshisekedi (zoon van..) die een beter resultaat haalde (ong. 20%). Tshisikedi werd in januari 2019 president in een “cohabitation”: hij heeft slechts ongeveer 20% van het parlement, 30% van de ministers, 6 van de 26 gouverneurs). De echte macht blijft bij de partij van Kabila.
Het Congolese grondwettelijk hof heeft ondanks het voorgaande de aanstelling van Tshisekedi bekrachtigd en internationaal is de kritiek stilaan gaan liggen. Ook de bevolking is al blij dat K. weg is en geeft zo te zien tijdelijk krediet aan de nieuwe president. Ondertussen werden naar verluidt de verkiezingsregisters vernietigd en ontbreekt nog altijd een bevolkingsregister. Bij volgende verkiezingen moet al het (dure) werk weer overgedaan worden.
Tshisekedi beloofde o.m. de politieke gevangenen vrij te laten, de veiligheid te garanderen in het Oosten en het onderwijs gratis te maken (moet daarvoor wel 1 miljard dollar krijgen van het IMF). Tot hiertoe wordt hij wel eens “le président voyageur” genoemd, want hij is weinig op zijn bureau te vinden. Wellicht heeft hij daar zijn hopelijk goede redenen voor…
Volgens de laatste berichten is er echter niet veel veranderd. De rebellen zijn nog actief (Ituri, Kivu – Beni…) en de ANR sluit nog altijd mensen op… Het onderwijs zal hoe dan ook een werk van langere adem worden. Commentatoren vrezen dan ook dat het meer van hetzelfde zal worden, waarvoor de gewone Congolees alweer de prijs zal betalen.
Voor meer info over Amnesty en DRC, klik hier.
Burundi
President Nkurunziza stelde zich in 2015 kandidaat voor herverkiezing – een derde mandaat is echter in strijd met de grondwet en met de akkoorden van Arusha. De daarop volgende protesten werden hard aangepakt (buitengerechtelijke executies). De pers werd aan banden gelegd, het middenveld gedecimeerd en 300.000 mensen ontvluchten het land. Nieuwe wetgeving zorgt ervoor dat buitenlandse ngo’s hun activiteiten moeten stil leggen. Amnesty International zette de campagne ‘Abacu’ (ons volk) op om te strijden tegen de gedwongen verdwijningen en straffeloosheid.
In mei 2020 zijn er nieuwe verkiezingen gepland – de huidige president stelt zich niet meer kandidaat, Evarista Ndayeshimiye is aangeduid als opvolger voor de regerende CNDD-FDD partij. De waarheidscommissie heeft al 4000 massagraven (142.000 slachtoffers van het etnisch conflict) ontdekt. Voor meer info over Amnesty en Burundi, klik hier.
Rwanda
Oppositie voeren is onmogelijk in Rwanda – politieke tegenstanders worden gevangen gezet of vermoord (zelfs in het buitenland). Op 15/09/2018 worden op verzoek van president Kagame 2140 gevangen vrijgelaten, o.a. ook Victoire Ingabire (onder voorwaarden), die zich bij de vorige verkiezingen in 2012 kandidaat stelde maar gearresteerd en veroordeeld werd tot acht jaar gevangenis. Voor meer info over Amnesty en Rwanda, klik hier.
Oeganda
Ook Oeganda kent nogal wat problemen met mensenrechten. Zo is er de beteugeling van vrije meningsuiting en het recht op vereniging; de hardhandige verdrijving van bewoners uit bepaalde regio’s. Het land vangt ook heel wat vluchtelingen op; er zijn ongeveer 1.300.000 vluchtelingen, vooral uit Zuid-Soedan. Dat de donateurs de nodige fondsen verminderen, voert de druk nog op voor de Oegandese bevolking en overheid. Ook staan de rechten voor homo’s heel sterk onder druk. De regering wil nog steeds de doodstraf in voeren voor seks met wederzijdse toestemming tussen personen van hetzelfde geslacht. Voor meer info over Amnesty en Oeganda, klik hier.